Μεγάλοι τραγικοί: Σοφοκλής

Γεννήθηκε στην Αθήνα και έλαβε επιμελημένη αγωγή και παιδεία. Συνδέθηκε με μεγάλες προσωπικότητες της εποχής όπως ο Περικλής, ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας και κατέλαβε υψηλά αξιώματα στην πολιτική, τον στρατό της θρησκευτικές λατρείες και τις τέχνες. Η πρώτη του θεατρική εμφάνιση έγινε το 468 π.Χ. σε δραματικό αγώνα όπου και νίκησε τον κατά 30 χρόνια μεγαλύτερο, τραγωδό Αισχύλο τον οποίων σεβάτον και εκτιμούσε. Ο Σοφοκλής συνέγραψε 123 τραγωδίες, είναι όμως γνωστές κατ' όνομα οι 114, από τις οποίες έχουν διασωθεί μόνο 7 ολοκληρωμένες, ανάμεσά τους η Αντιγόνη,  ο Οιδίπους Τύραννος και ο Οιδίπους επί Κολωνώ. Στο επίκεντρο των έργων τού Σοφοκλή βρίσκεται το άτομο, το οποίο έρχεται σε αναπόφευκτη, τραγική και ένοχη σύγκρουση με την τάξη που εκπροσωπούν οι θεοί. Αν και ιδιαίτερα ευσεβής στη ζωή του ο Σοφοκλής, πράγμα που επηρεάζει τα έργα του, δίνει μεγαλύτερο βάρος στην ανθρώπινη στάση έναντι αυτής των θεών, παρότι το πεπρωμένο των ανθρώπων είναι αναπόδραστα προδιαγεγραμμένο από τις βουλές των θεών, οι οποίες δεν είναι όμως πια αυθαίρετες και τυχαίες, όπως σε παλαιότερους τραγικούς, αλλά σκόπιμες και μελετημένες. Ακολουθεί συνοπτικά η πλόκη των έργων Οιδίπους Τύραννος, Οιδίπους επί Κολωνώ και Αντιγόνη.

Οιδίπους Τύραννος

Ο Λάιος, βασιλιάς της Θήβας, είχε πάρει χρησμό πως το παιδί που θα γεννούσε με την Ιοκάστη, θα σκότωνε τον πατέρα του και θα παντρευόταν τη μητέρα του. Έτσι, όταν ο γιος τους γεννήθηκε, τρύπησαν τα πόδια του και τον άφησαν έκθετο στον Κιθαιρώνα. Κάποιος βοσκός βρήκε το βρέφος, το έσωσε και το έδωσε σε άλλο βοσκό, που το παρέδωσε στον αφέντη του, τον βασιλιά της Κορίνθου. Αυτός το μεγάλωσε σαν παιδί του. Όταν ο Οιδίπους μεγάλωσε, αμφιβάλλοντας για την καταγωγή του, πήγε στο μαντείο των Δελφών, όπου πληροφορήθηκε πως υπήρχε χρησμός, σύμφωνα με τον οποίο έμελλε να σκοτώσει τον πατέρα του και να παντρευτεί την μητέρα του. Θέλοντας ν' αποφύγει την πραγματοποίηση του φοβερού αυτού χρησμού, δεν επιστρέφει στην Κόρινθο και σ' εκείνους που θεωρούσε γονείς του. Στον δρόμο του όμως συνάντησε και αμυνόμενος σκότωσε τον Λάιο, αγνοώντας πως είναι πατέρας του. Όταν έφτασε στη Θήβα, έλυσε το αίνιγμα της Σφίγγας και κέρδισε την βασιλεία της πόλης, παίρνοντας την Ιοκάστη γυναίκα του και αποκτώντας μαζί της τέσσερα παιδιά. Τη Θήβα έπληξε όμως φοβερός λοιμός, υπεύθυνος για τον οποίο είναι ο δολοφόνος του Λαίου. Ο Οιδίπους αναλαμβάνει να τον βρει και να σώσει την πόλη. Στην πορεία αναζήτησης του δολοφόνου, ο ήρωας ανακαλύπτει ποιος είναι πραγματικά ο ίδιος. Όχι μόνο είναι ο φονιάς του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας αλλά και δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Ύστερα από την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίπους αυτοτυφλώνεται, εκλιπαρώντας για εξορία και ανησυχώντας για την τύχη των παιδιών του.

Οιδίπους επί Κολωνώ

Ο Οιδίπους, ο τυφλός και εξόριστος πρώην βασιλιάς της Θήβας, φτάνει μετά από περιπλάνηση στον Αθηναϊκό δήμο του Ίππιου Κολωνού, οδηγούμενος από την κόρη του Αντιγόνη. Κάθεται σ' ένα βράχο μέσα στο ιερό άλσος των Ευμενίδων και ανακαλύπτεται από κάποιο κάτοικο, που τον διώχνει. Ο Οιδίπους αρνείται να φύγει επικαλούμενος χρησμό, σύμφωνα με τον οποίο το μέρος αυτό θα είναι ο τόπος της τελικής του ανάπαυσης. Στο μεταξύ έρχεται εκεί και η άλλη κόρη του Οιδίποδα, η Ισμήνη. Ο Κολωνιάτης συγκεντρώνει τους γέροντες του τόπου. Αυτοί λυπούνται τον αδύναμο γέροντα και την κόρη του, αλλά, μόλις πληροφορούνται το όνομά του, τρομοκρατούνται και τον διατάζουν να φύγει. Ο Οιδίπους επικαλείται την Αθηναϊκή φιλοξενία και ζητά να συναντήσει τον βασιλιά της πόλης. Ο Θησέας φτάνει και ο Οιδίπους του ζητά προστασία όσο ζει και ταφή, όταν πεθάνει. Ο Θησέας του τα υπόσχεται. Έρχεται ο Κρέων και μετά την αποτυχία του να πείσει τον Οιδίποδα να τον ακολουθήσει στη Θήβα, απαγάγει τις κόρες του και είναι έτοιμος να πιάσει και τον Οιδίποδα. Τη στιγμή εκείνη επεμβαίνει ο Θησέας, κατακρίνει τις πράξεις του Κρέοντα και τον αναγκάζει να τον οδηγήσει στις κοπέλες. Πραγματικά σε λίγο επιστρέφει φέρνοντας μαζί του την Αντιγόνη και την Ισμήνη. Στην Αθήνα φτάνει ως ικέτης ο γιος του Οιδίποδα, Πολυνείκης, και επιθυμεί να δει τον πατέρα του και να του ζητήσει την βοήθειά του. Ο Οιδίπους αρνείται και τον διώχνει ρίχνοντάς του φοβερή κατάρα. Τότε ακούγεται κεραυνός και ο Οιδίπους καταλαβαίνει πως το τέλος του πλησιάζει. Ξεκινά για εκεί όπου θα συναντήσει τον θάνατο, ακολουθούμενος από τον Θησέα και τις κόρες του. Αποχαιρετά τα παιδιά του και προχωρά μαζί με τον Θησέα, που είναι ο μόνος που πρέπει να ξέρει τον τόπο ταφής του. Οι κόρες του θρηνούν τον χαμό του πατέρα τους, αλλά ο βασιλιάς της Αθήνας τους υπόσχεται κάθε φροντίδα για το μέλλον.

Αντιγόνη

Στον πρόλογο του έργου συναντάμε την Αντιγόνη χαράματα έξω απ' το παλάτι του Κρέοντα να ανακοινώνει στην αδερφή της, την Ισμήνη, την απόφαση της ν' αψηφήσει τη διαταγή του Κρέοντα και να θάψει τον αδερφό της. Εκείνη τρομαγμένη αρνείται να συμπράξει. Θεωρεί ότι οι νόμοι του βασιλιά δεν επιδέχονται αμφισβήτηση. Ακολουθούν οι προγραμματικές δηλώσεις του Κρέοντα στο χορό που αποτελεί και το συμβούλιο των ευγενών που πλαισιώνει το βασιλιά. Φύλακας έρχεται τρομοκρατημένος και αναγγέλλει ότι κάποιος έθαψε το νεκρό Πολυνείκη. Ο Κρέοντας βλέπει σκευωρία των πολιτικών του αντιπάλων και απειλεί τους πάντες και τα πάντα αν δεν του φέρουν το δράστη. Ακολουθεί χορικό, ύμνος στις δυνάμεις του ανθρώπου. Ο ίδιος φύλακας επιστρέφει με την Αντιγόνη που τη συνέλαβαν καθώς προσπαθούσε να ανακουφίσει το νεκρό. Η έκπληξη του Κρέοντα είναι μεγάλη. Η Αντιγόνη δεν αρνείται, δεν μεταμελεί. θεωρεί αυτονόητο ότι πρέπει να υπακούσει στο θεϊκό νόμο που επιβάλει την ταφή των νεκρών. Φέρνουν έξω και την Ισμήνη που θεωρείται συνένοχη. Όλως παραδόξως η Ισμήνη παραδέχεται ότι συμμετείχε, προκαλώντας οργή και αγανάκτηση στην Αντιγόνη. Η Αντιγόνη πρέπει να θανατωθεί. χορός αρχικά και ο Αίμονας (γιος του Κρέοντα και αρραβωνιαστικός της Αντιγόνης) αργότερα προσπαθούν να μεταπείσουν τον Κρέοντα. Οι σχέσεις πατέρα και γιου κλονίζονται. Ακολουθεί χορικό, ύμνος στον έρωτα. Στη συνέχεια έχουμε τον κομμό της Αντιγόνης. Τη φυλακίζουν σε μια σπηλιά. Ο Τειρεσίας έρχεται να αναγγείλει δεινά. Τα λόγια του φοβίζουν τον Κρέοντα που επιτέλους κάμπτεται. Τρέχει να την αποφυλακίσει αλλά είναι αργά. Αγγελική ρήση μας πληροφορεί για το τραγικό τέλος Αίμονα και Αντιγόνης. Συντετριμμένος εμφανίζεται ο Κρέοντας κρατώντας στα χέρια του το πτώμα του γιου του. Δεύτερος αγγελιαφόρος έρχεται και ανακοινώνει νέες συμφορές από το εσωτερικό του παλατιού αυτή τη φορά. Η γυναίκα του Κρέοντα Ευρυδίκη ακούγοντας για το χαμό του γιου της αυτοκτονεί. Ο Κρέοντας καταρρέει.